Persoonlijkheidsstoornissen

Onze persoonlijkheid is het geheel van onze gedachten, gevoelens en gedragswijzen die samen ons karakter vormen. Onze persoonlijkheid bepaalt hoe we in het leven staan, hoe we met mensen en gebeurtenissen omgaan. Iedereen heeft zijn eigen unieke persoonlijkheid.

Over het algemeen zijn mensen in staat om met spanningsvolle en moeilijke situaties om te gaan, en om gezonde relaties te onderhouden met familie, vrienden en collega’s. Sommige mensen lopen hierop vast en ondervinden moeilijkheden om zich aan te passen aan de omgeving en contacten te onderhouden. Ze lopen vast op verschillende levensdomeinen: thuis, op school, op het werk en in hun sociale leven.

Wanneer spreken we van een persoonlijkheidsstoornis?

Als uw gedragingen en emoties ervoor zorgen dat u in conflict komt met je omgeving.
Als u moeite hebt met het beheersen van uw impulsen.
Als u moeite hebt met het ombuigen of aanpassen van uw eigen gedrag aan eisen van een bepaalde situatie, activiteit of relatie.
Als uw persoonlijkheidsproblemen vroeg in uw leven zijn ontstaan en u deze blijft meedragen in uw volwassen leven.
Als u uzelf gehinderd voelt door uw persoonlijkheid in het hebben van succes op school, op het werk of in relaties.

Verschillende persoonlijkheidsstoornissen:

In de DSM, het handboek dat als leidraad wordt genomen in de hedendaagse psychiatrie, worden tien verschillende persoonlijkheidsstoornissen opgenoemd.

Mensen met een obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis zijn enorm perfectionistisch en streven ernaar alles in hun leven op extreme mate onder controle te hebben.
Mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis zijn erg onzelfstandig, onderworpen en hulpeloos en kunnen alleen functioneren als ze voortdurend gekoesterd, gerustgesteld en gesteund worden.
Mensen met een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis voelen zich altijd vreselijk verlegen en zijn extreem bang voor kritiek, vernedering en afwijzing.
Mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis zijn enthousiast en extravert maar willen voortdurend in de schijnwerpers en in het middelpunt van de belangstelling staan, waardoor anderen zich aan hen gaan ergeren.
Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben een erg opgeblazen zelfbeeld, denken dat ze bijzondere rechten hebben en zijn daardoor ongevoelig voor de behoeften en gevoelens van anderen.
Mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis hebben een heel wankel zelfbeeld en worden daardoor voortdurend heen en weer geslingerd door hun emoties. Hun leven is erg intens en chaotisch.
Mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis zijn buitengewoon wantrouwig tegenover anderen en interpreteren de gedragingen van anderen steevast op de meest negatieve wijze.
Mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis gedragen zich voortdurend buitengewoon onverantwoordelijk. Ze houden geen rekening met de rechten van anderen, de normen van de samenleving, moraal en wet.
Mensen met een schizoïde persoonlijkheidsstoornis zijn typische eenzaten: mensen die met niemand een diepe binding aangaan en als een geïsoleerd eilandje in de wereld staan.
Mensen met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis zijn net als de voorgaande erg op zichzelf, maar zien, doen en zeggen dingen doorgaans ook op een eigenaardige manier.

De meeste mensen herkennen in deze profielen wel iets van zichzelf. Dit komt omdat elk van bovengenoemde persoonlijkheidsstoornissen een variant zijn van ‘normale’ persoonlijkheden. Het is echter zo dat bij een persoonlijkheidsstoornis de kenmerken in extreme vorm voorkomen en het ervoor zorgt dat mensen ernstig belemmerd worden in hun dagelijkse functioneren.

Een persoonlijkheidsstoornis kan niet echt genezen worden maar therapie kan wel een heel grote hulp zijn voor het verdere functioneren in de maatschappij.

Borderline persoonlijkheidsstoornis

In ons ziekenhuis zien we vaak personen met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Om die reden willen we deze aandoening wat uitgebreider toelichten.

Bij mensen met een borderline problematiek verloopt het leven vaak moeilijker. Hun gedachten, gevoelens en gedragingen zijn anders, ze beleven het leven veel intenser en extremer.

Mensen met borderline worden vaak onterecht bestempeld als ‘onbehandelbaar’, terwijl er ondertussen veel meer over geweten is. Er zijn specifieke behandelingen voorhanden.

De stoornis komt meestal geleidelijk tot uiting tussen het zeventiende en vijfentwintigste levensjaar. Dit is de periode dat men een zelfstandig leven begint op te bouwen, met nieuwe contacten, relaties en verantwoordelijkheden. Dit zijn zaken waar iemand met een borderline problematiek grote moeite mee heeft. Hoe eerder de diagnose wordt gesteld, hoe groter de kans op een succesvolle behandeling. Met ouder worden gaan de scherpe kantjes van een borderline stoornis wat verzachten.

Borderline kenmerkt zich door impulsiviteit en instabiliteit. Iemand kan heel snel tot een beslissing komen zoals een wagen kopen, een nieuwe baan starten, etc. zonder goed na te denken over de gevolgen van zo een beslissing. Of iemand heeft last van sterk wisselende emoties, zelfbeeld, gedrag.

Wanneer is er sprake van een borderline problematiek? Volgende verschijnselen kunnen zich manifesteren:

Impulsiviteit: moeilijk maat kunnen houden of moeilijk beslissingen volhouden. Dit kan zich uiten in verslavingen, eetstoornissen, snel wisselende seksuele contacten of woede-uitbarstingen.
Stemmingswisselingen: hevige en snel wisselende stemming. De stemmingen kunnen zich snel afwisselen van somberheid naar blijheid naar boosheid en omgekeerd. Mensen met een borderline problematiek kunnen overgevoelig zijn naar prikkels, ze kunnen overgevoelig reageren op gebeurtenissen, uitspraken van anderen.
Zwart-wit denken: denken in uitersten zoals goed/fout, mooi/lelijk, alles/niets. Een middenweg lijkt niet te bestaan. Naar personen toe kan dit ook heel snel wisselen, of iemand is fantastisch of onuitstaanbaar.
Psychotische verschijnselen: in de war of achterdochtig zijn of stemmen horen. Dit kan enkele uren of dagen duren.

Verlatingsangst: extreem bang zijn om in de steek gelaten te worden. Mensen met een borderline problematiek hebben een grote behoefte aan intieme contacten, maar zijn er tegelijkertijd bang voor. Ze gaan anderen op de proef stellen om te testen wanneer ze in de steek zullen gelaten worden. Ze kunnen makkelijk sociale contacten leggen, maar hebben moeite met het onderhouden van de contacten om zo tot een langdurige relatie te komen.
Opzettelijke zelfverwonding (automutilatie): zichzelf krassen of snijden met scherpe voorwerpen of zichzelf verbranden met bijvoorbeeld een sigaret. Ook gedachten over of poging tot zelfdoding komen vaak voor. In tien procent van de gevallen lukken deze pogingen ook.
Identiteitsproblemen: weinig zelfvertrouwen en een laag zelfbeeld door een gebrekkige identiteitsontwikkeling. Mensen met een borderline problematiek zijn zeer gevoelig voor kritiek van anderen. Ze twijfelen vaak aan waar ze met hun leven naartoe willen en stellen zichzelf in vraag.
Dissociatieve verschijnselen: jezelf kwijt zijn of het gevoel hebben van ‘er niet echt te zijn’. Er kunnen gevoelens optreden van een diepe innerlijke leegte.

De diagnose borderline is niet steeds gemakkelijk te bepalen. De ene persoon met borderline is erg expressief en impulsief, de ander juist extreem introvert en depressief. Borderline ontstaat door een combinatie van biologische, psychische en sociale factoren.

De stoornis gaat vaak gepaard met andere psychische problemen zoals drugs- en alcoholverslaving, depressie, angst, posttraumatische stress, eetproblemen.

Voor de omgeving is het vaak moeilijk om het contact te onderhouden. Relaties worden vaak verbroken waardoor de persoon met borderline vaak in een isolement terechtkomt. Contact met lotgenoten kan helpend zijn, zowel voor de persoon zelf als voor de omgeving.